خیالبافی امریکایی به جای دیپلماسی / هذیان‌های پومپئو
ایالات متحده از توافق هسته‌ای با ایران عقب نشسته اما همچنان گرفتار پرونده ایران است. درحالی که بازماندگان برجام با عنوان جدید «گروه ۵» تلاش خود را برای حفظ تهران در توافق هسته‌ای آغاز کرده‌اند و هر روز راهکارهای اقتصادی مانند بازگرداندن قوانین مسدود‌کننده تحریم‌های امریکا و حمایت‌های سیاسی مانند اظهارنظرهای حمایتی بی‌شمار مطرح می‌شود، ایالات متحده تلاش می‌کند با دستورالعملی جدیدتر و با عنوان پرطمطراق رسیدن به توافقی بزرگ‌تر و بهتر با تهران، فاصله خود از مذاکره با ایران را کمتر کند. دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده از پیش از پیروزی در انتخابات، زبان به نقد از برجام گشوده و پس از راهیابی به کاخ سفید نیز وعده داده بود که بدترین توافق تاریخ سیاسی امریکا با تهران را با توافقی سختگیرانه‌تر که بیشتر به نفع امریکا باشد، جایگزین خواهد کرد. درحال حاضر ١۵ ماه پس از حضور وی در کاخ سفید، امریکا دیگر در همان توافق اولیه با ایران نیز حضور ندارد و هر روز از زبان یکی از مقام‌های کاخ سفید اظهارنظرهایی متفاوت درباره سیاست ترامپ مقابل ایران شنیده می‌شود. چهره‌ای مانند جان بولتون همچنان رویای مطبوع خود برای ایران یعنی تغییر نظام را تبلیغ می‌کند و چهره‌ای مانند مایک پومپئو، وزیر خارجه ترجیح می‌دهد در جامه و جایگاه دیپلماتیک خود بیشتر فرورود و از اظهارنظرهای خطرناکی مانند تلاش برای تغییر نظام در ایران حذر کرده و سیاست امریکا را در مواجهه با تهران در دوره باقیمانده از ریاست‌جمهوری ترامپ، بزک کرده تحویل دهد. روز گذشته مایک پومپئو با حضور در پژوهشکده محافظه‌کار بنیاد میراث، پس از چند روز خبرسازی و گمانه زنی رسانه‌ها، سخنرانی خود درباره ایران را ایراد کرد. این دومین بار از زمان حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید بود که ایالات متحده راهبرد ملی با محوریت ایران ارایه کرد. پیش از ایراد سخنرانی پومپئو، رسانه‌هایی که به مدد منابع آگاه به بخش‌هایی از سخنرانی وی دست پیدا کرده بودند از معماری امنیتی تازه امریکا برای مقابله با ایران خبردادند. هرچند که عبارت «معماری امنیتی تازه» با توجه به ابهام و چندصدایی موجود در دستگاه سیاسی ترامپ در قبال ایران، تعبیر اغراق آمیزی به حساب می‌آید اما رسانه‌هایی مانند سی‌ان‌ان ادعا کرده‌اند که در این نقشه راه جدید امریکایی، ترامپ به دنبال شکل دهی ائتلافی جهانی علیه ایران است. اصلی‌ترین مولفه‌های این نقشه راه نیز متعددتر و متنوع‌تر کردن اعضای حاضر در مذاکره با ایران است که به احتمال بسیار زیاد یکی از گزینه‌های امریکا برای حضور در مذاکره با ایران، عربستان سعودی خواهد بود؛ کشوری که در جریان مذاکرات هسته‌ای ایران با ١+۵ نیز چندبار از نبود بازیگران منطقه‌ای در گعده مذاکره‌کننده با تهران گلایه کرده بود. یکی دیگر از پاشنه‌های آشیل راهبرد جدید امریکا در قبال ایران، گنجاندن تمام مسائل مورد اختلاف در یک بسته مذاکراتی است. از اختلاف‌ها در حوزه حقوق بشر تا نقدها به فعالیت‌های منطقه‌ای ایران، از آزمایش‌های موشکی تهران تا برنامه هسته‌ای آن در آینده. دولت ترامپ برای به پای مذاکره کشاندن ایران سیاست اعمال فشار حداکثری بر تهران با توسل به دو ابزار را دنبال می‌کند: نخست تشدید تحریم‌های اقتصادی تا مرحله‌ای که به گمان خود ایران را از نظر اقتصادی فلج کنند و دوم تلاش برای ایجاد ناآرامی در داخل و بالابردن نرخ نارضایتی از حاکمیت در ایران. در این چارچوب مدنظر دولت ترامپ برای تحت فشار قرار دادن تهران می‌توان گفت که عقب‌نشینی امریکا از برجام نخستین تکه‌ای از پازلی بود که رییس‌جمهور جمهوریخواه امریکا برای ایران چیده است. درحالی که رسانه‌های بین‌المللی محتوای سخنان وزیر خارجه را به Plan B دولت ترامپ در برابر ایران تعبیر کردند، منتقدان ترامپ آن را رویاپردازی امریکایی می‌دانند و البته طیفی از تحلیلگران هم می‌گویند که دستگاه دیپلماسی- امنیتی و نظامی ترامپ هنوز به مواضع مشخصی درباره ایران نرسیده و همه‌چیز در هاله‌ای از ابهام فرورفته است. خوابی که ترامپ برای ایران دیده شکل دادن اجماع جهانی علیه تهران است و این در حالی است که به واسطه خروج امریکا از برجام، ائتلاف و اتحاد میان امریکا با نزدیک‌ترین متحدان این کشور نیز شکاف جدی برداشته و در حالی که ترامپ و تیم او از تشدید فشار اقتصادی بر ایران برای به پای میز مذاکره کشاندن این کشور سخن می‌گویند، اروپایی‌ها در حال ترسیم نقشه راه‌های جدید برای حفظ این توافق هستند.
بعد از توافق: یک استراتژی تازه برای ایران!
مایک پومپئو، مهم‌ترین سخنرانی خود در حوزه سیاست خارجی را به اعلام استراتژی جدید امریکا در قبال ایران اختصاص داد. سخنرانی‌ای که مجموعه‌ای از ادعاهای توخالی درباره ایران و انتظارهای عجیب و غریب از یک کشور مستقل بود. درحالی که اروپا برجام را مهم‌ترین توافق در حوزه امنیت و منع اشاعه و بستری برای گفت‌وگوها و همکاری‌های بیشتر امنیتی با تهران می‌داند، وزیر خارجه دولت ترامپ ادعا کرد که توافق هسته‌ای به دلیل ایرادهای مرگبارش جهان را به خطر انداخته است. وی ایران را به وضع شدیدترین تحریم‌های تاریخ تهدید کرد و برای چندمین‌بار ادعا کرد که ایران در زمان برجام نفوذ خود را در منطقه افزایش داده است. وی در اظهاراتی که تاکنون هیچ سندی برای آن ارایه نشده ادعا کرد که سپاه قدس ایران به طور مخفیانه در داخل اروپا عملیات تروریستی انجام می‌دهد و تهران را به رابطه با طالبان در افغانستان و گروه تروریستی القاعده متهم کرد. در مساله هسته‌ای نیز، وزیر خارجه امریکا با تکرار سخنان نخست‌وزیر رژیم اسراییل و استناد به اسناد جعلی این رژیم، تهران را به دروغگویی درباره برنامه هسته‌ای خود متهم کرد و در ادامه رویاپردازی‌هایش ادعا کرد که امریکا اکنون خارج از برجام، می‌تواند مانع از دستیابی ایران به بمب اتمی شود. تسلط ایران در خاورمیانه که اصلی‌ترین دلیل نگرانی متحدان منطقه‌ای امریکا است در سخنان مایک پومپئو نیز نمود داشت و وی اعلام کرد که امریکا با همکاری متحدان خود مانع از بسط نفوذ ایران در منطقه خواهد شد. وزیر خارجه امریکا همزمان با بیان اینکه شدیدترین تحریم‌ها علیه ایران اعمال خواهند شد، ادعا کرد که امریکا به حمایت خود از «حقوق بشر و مردم ایران» ادامه خواهد داد و از برخی ناآرامی‌ها در شهرهای ایران در چند ماه اخیر حمایت کرد. وی در بخش دیگری از سخنانش مدعی شد که دولت امریکا خواهان عادی‌سازی روابط با ایران، دستیابی این کشور به فناوری‌های پیشرفته و منتفع شدن ایران از مزایای اقتصادی است اما ایران باید به‌صورت بنیادی مواضع و سیاست‌های‌شان را تغییر دهد. برخی رسانه‌های امریکایی این بخش از سخنان پومپئو را با آب‌و‌تاب فراوان پوشش دادند و تاکید کردند که امریکا اعلام کرده اگر ایران دست به تغییرات بنیادین در رفتارهای خود بزند، مشوق‌ها و امتیازهایی دریافت خواهد کرد. وزیر خارجه امریکا در‌ازای پذیرش شرط‌های امریکا برای ایران تاکید کرد که در این صورت تهران می‌تواند از مزایای برداشته شدن کلیه تحریم‌های اقتصادی و رابطه کامل دیپلماتیک و تجاری با امریکا بهره‌مند شود! در حالی که امریکا با اروپا بر سر برجام و دوام این توافق درگیر است، پومپئو در بخش‌هایی از سخنان خود تاکید کرد که واشنگتن از متحدان اروپایی‌اش انتظار دارد که در این مسیر علیه ایران با او همراه شوند اما همزمان از کشورهای استرالیا، بحرین، مصر، هند، ژاپن، اردن، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی، امارات و کره جنوبی نیز خواست که از واشنگتن در برابر ایران حمایت کنند. درحالی که اروپایی‌ها تلاش می‌کنند با ارایه راهکارهای جدید اقتصادی ایران را در برجام نگه دارند و در این مسیر برخی نمایندگان کشورهای اروپایی از واشنگتن خواسته‌اند که معافیت‌های تحریمی را شامل حال کمپانی‌های بزرگ اروپایی کند، پومپئو در سخنان روز گذشته خود تاکید کرد که هر کمپانی که با ایران مراوده تجاری داشته باشد را مسوول می‌داند و تنبیه خواهد کرد. وی با اشاره به اینکه امریکا نگرانی‌های متحدان اروپایی‌اش درباره بازگشت تحریم‌های ایران را درک می‌کند، اعلام کرد که هنگام اجرایی شدن بازگشت تحریم‌های ایران، سطح تجاری همه کشورها با ایران باید قربانی انسجام یک سیاست واحد در برابر تهران شود! وی به صراحت گفت: هرزمان که تحریم‌ها بازگردند، همه کشورها باید فعالیت‌های اقتصادی در تهران را پایان دهند. همه باید در این مسیر با امریکا همراه شوند. درحالی که ایران بارها پیش از خروج امریکا از برجام نیز یادآوری کرده بود که تهران مذاکره مجدد درباره برجام را نمی‌پذیرد، پومپئو باز هم تاکید کرد که ترامپ برای مذاکره درباره توافقی جدید با ایران آماده است. وی همچنین اعلام کرد که ظرف چند هفته آتی، تیم‌هایی از کارشناسان امریکایی با سفر به کشورهای مختلف برای دولت‌ها سیاست‌های جدید امریکا درقبال ایران و نحوه اجرایی شدن تحریم‌ها را توضیح خواهند داد. وی همچنین با خوش‌بینی خاصی پیش‌بینی کرد که اروپایی‌ها نیز به‌زودی با امریکا در این سیاست همراه شوند.
١٢ شرط واشنگتن برای تهران !
وزیر امور خارجه امریکا در محوری‌ترین بخش از سخنانش شروطی را برای توافق تازه با ایران مطرح کرد:
١. ایران باید همه جنبه‌های نظامی فعالیت‌های هسته‌ای قبلی‌اش را به آژانس اتمی اعلام کند.
٢. ایران باید غنی‌سازی را به طور کامل قطع کند و هیچ‌وقت دنبال بازفراوری پلوتونیم نرود. رآکتور آب سنگین هم باید بسته شود.
۳. ایران باید به بازرسان آژانس اتمی دسترسی بی‌قیدوشرط بدهد تا به همه پایگاه‌ها در همه کشور بروند.
۴. ایران باید توسعه برنامه موشکی بالستیک و پرتاب موشک‌هایی که قابلیت حمل سلاح هسته‌ای دارند را متوقف کند.
۵. ایران باید همه شهروندان امریکا و همین‌طور شهروندان دیگر کشورهای هم‌پیمان امریکا را آزاد کند.
۶. ایران باید حمایت از «گروه‌های تروریستی» را متوقف کند. (حزب‌الله لبنان، حماس و جهاد اسلامی در زمره گروه‌های تروریستی مدنظر امریکا هستند.)
٧. ایران باید استقلال عراق را به رسمیت بشناسد و اجازه دهد شبه‌نظامیان شیعه عراق خلع‌‌سلاح شوند.
٨. ایران باید حمایت از حوثی‌های یمن را متوقف کند.
٩. ایران باید همه نیروهای تحت فرمان خود را از سوریه عقب بکشد.
١٠. ایران باید حمایت از طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی را در افغانستان پایان دهد.
١١. ایران باید به حمایت نیروی قدس از گروه‌های تروریستی و هم‌پیمانان شبه‌نظامی‌اش پایان دهد.
١٢- ایران باید به تهدید همسایگانش که بیشترشان هم‌پیمان امریکا هستند پایان دهد. از جمله تهدید به ویران‌کردن اسراییل و پرتاب موشک به عربستان و امارات باید متوقف شود.
ترامپ و سیاست یا با من یا علیه من
سخنان مایک پومپئو درباره ایران و شروطی که برای هر توافق امریکا با تهران مطرح شد نه فقط در فضاهای مجازی مانند توییتر که بلافاصله در رسانه‌های بین‌المللی نیز با واکنش‌های منفی روبه‌رو شد. بلومبرگ در این باره نوشت: درخواست‌های امریکا از ایران آنچنان وسیع و بنیادین بود که بدون هیچ شکی از همین ثانیه می‌توان گفت ایران، آنها را رد خواهد کرد. معاهده منع تکثیر تسلیحات هسته‌ای موسوم به ان‌پی‌تی به ایران حق غنی‌سازی داده است. مساله دسترسی نامحدود بازرسان آژانس به سایت‌های نظامی ایران نیز همواره خط قرمز تهران بوده و اگر بنا به موافقت با این شروط بود تهران پیش از خروج امریکا از برجام دست به چنین کاری می‌زد. سخنرانی ترامپ نشان‌دهنده سیاست این کشور در مطالبه‌گری حداکثری و تقسیم‌بندی جهان به یا با من یا علیه من است. این همان سیاستی است که امریکا در قبال کره‌شمالی نیز دنبال می‌کند. درمورد کره شمالی نیز ترامپ به دنبال خلح‌سلاح هسته‌ای و گرفتن همه امتیازها از پیونگ‌یانگ در مرحله نخست است.
پس از اظهارات پمپئو، خبرنگار رادیو امریکا در توییتر خود در این باره نوشت: وزیر خارجه ١٢شرط برای ایران مطرح کرد که اجابت کردن برخی از آنها به سختی ممکن است. با این وجود وی پیشنهادی به ایران داده که از زمان حادثه گروگان‌گیری در سال ١٩٧٩ بی‌سابقه بوده است: احیای کامل رابطه دیپلماتیک و تجاری با تهران. حتی دولت باراک اوباما نیز چنین پیشنهادی به ایران نداده بود.
سوزان ملونی، تحلیلگر مسائل ایران و امریکا نیز در این باره نوشت: مایک پمپئو از استراتژی رونمایی نکرد بلکه تنها بسته‌ای از آرزوهایش را مطرح کرد که تنها می‌توان آنها را به تمایل برای تغییر نظام در ایران تعبیر کرد.
جولیان بورگر، خبرنگار ارشد گاردین نیز به نقل از بوریس جانسون، وزیر خارجه بریتانیا در واکنش به سخنان پمپئو نوشت: دورنمای توافق با ایران با این سخنان بسیار؛ بسیار و بسیار سخت شد. فکر نمی‌‌کنم رسیدن به چنین چیزی در یک بازه زمانی منطقی آسان باشد.
سوزان دیمگیو از کارشناسان مسائل ایران و امریکا مستقر در واشنگتن نیز در این باره نوشت: plan b که توسط پمپئو ترسیم شد در حقیقت تلاشی برای وارد کردن بیشترین فشارها بر ایران با الگو قرار دادن نمونه کره‌شمالی بود.
ریچارد نفیو، مقام ارشد دولت پیشین امریکا و فردی که به معمار تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران مشهور است در توییتر خود نوشت: اینها اهداف یک توافق نیستند، اینها شروط دولت برای تسلیم شدن ایران هستند و متحدان ما و شرکای پیشین ما در مذاکرات هم این شروط را به همین شکل می‌بینند. این سخنرانی ماموریت همراه کردن شرکای‌مان برای پیوستن به تحریم‌ها را از سخت به غیرممکن بدل می‌کند. اعتماد